Bu duygu, gençleri depresif bir ruh haline sürükleyebilir ve yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Değerli hissetmemenin temelinde yatan bir faktör, kusurluluk/utanç şeması olabilir.
Bu şema, gençlerin kendilerini yetersiz, eksik veya kusurlu hissetmelerine neden olan bir içsel inanç sistemini ifade eder. Bu şema, genellikle çocukluk döneminde yaşanan deneyimlerden kaynaklanır ve ergenlikte daha da güçlenir. Örneğin, aile içinde aşırı eleştirel veya hoşgörüsüz bir tutumla yetişen bir genç, sürekli olarak hatalarını vurgulayan bir içsel eleştiri sesiyle karşılaşabilir. Bu durumda, genç kendi değersizliğine dair bir inanç geliştirebilir ve bu da onun davranışlarını etkiler. Aynı şekilde, çevresindeki baskılar veya olumsuz yargılar da gençlerde değersizlik hissini artırabilir.
Kusurluluk/utanç şeması, gençlerin kendilerini sürekli olarak eleştirmelerine ve kusurlarını abartmalarına neden olabilir. Bu durumda, herhangi bir başarıyı veya olumlu bir durumu bile değersizlik duyguları ile gölgeleyebilirler. Kendilerini başkalarıyla karşılaştırırken sürekli olarak eksikliklerini fark ederler ve bu da depresif bir ruh haline yol açabilir.Diğer taraftan değerli hissetmeme durumu, gençlerin başkalarını küçümseme eğilimine girmelerine yol açabilir.Örneğin, bir genç, kendi değersizliğini gizlemek veya üstesinden gelmek için, kendisinden farklı olan ya da kendisini üstün gördüğü diğer insanları küçümseyebilir. Bu, onun kendini daha iyi hissetmesine geçici bir çözüm gibi gelebilir ancak uzun vadede insan ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.Bu noktada, gençlere destek olmak ve onların değerli olduklarını hissettirmek son derece önemlidir. Onlara kusurlarını kabul etme ve kendilerini sevme konusunda yardımcı olmak, kusurluluk/utanç şemasını yeniden yapılandırmalarına yardımcı olabilir.
Psikolog Duru Erdem,'' Kusurları kabul etme ve öz şefkat, gençlerin kendilerinin özel ve biricik olduklarına ve dolayısıyla değerli varlıklar olduklarına karşı olan inançlarını pekiştirecektir. Ayrıca, olumlu geri bildirimler vermek ve başarılarını vurgulamak da değerlilik bilincini arttırmak noktasında oldukça önemlidir.''dedi.
